ΤΙ ΜΠΟΡEI ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΕΔΩ;

Κρύα ή κάτω βρύση, Μουτουλλά

Η ύδρευση των νοικοκυριών των ορεινών κοινοτήτων
Η διάθεση πόσιμου νερού (ή καλής ποιότητας νερού) στα νοικοκυριά των ορεινών κοινοτήτων του Τροόδους, μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα, δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Η εξασφάλιση των στοιχειωδών ποσοτήτων νερού, για την κάλυψη των βασικών βιοποριστικών αναγκών των κατοίκων των χωριών, απαιτούσε ιδιαίτερο κόπο. Οι κάτοικοι μετέβαιναν σε φυσικές πηγές που βρίσκονταν σε διάφορα σημεία περιμετρικά ή εντός των κοινοτήτων, τις οποίες με ιδιαίτερη μαεστρία διαμόρφωναν με πέτρες και ξύλα, σε αυτοσχέδιες βρύσες (πρόχειρες κατασκευές που επέτρεπαν τη συλλογή νερού), όπου και γεμίζαν τις πήλινες κανάτες τους με νερό για να τo μεταφέρουν στο σπίτι. Δεν ήταν λίγες οι φορές που αν οι ανάγκες σε ποσότητα νερού ήταν αυξημένες, επιστρατεύονταν τα συμπαθή τετράποδα, τα γαϊδούρια, ως μέσα μεταφοράς όγκου νερού μέσα στα παραδοσιακά δοχεία μεταφοράς του νερού (πήλινες κανάτες).

Με την πάροδο του χρόνου και την ανάπτυξη υλικών ανθεκτικών στη χρήση τους στο ύπαιθρο, ξεκίνησαν οι εργασίες μεταφοράς νερού από τις πηγές στο δάσος, εντός των κοινοτήτων. Έτσι ξεκίνησαν να διαμορφώνονται οι πρώτες βρύσες (δεξαμενές) νερού εντός κεντρικών σημείων των κοινοτήτων. Οι πρώτες βρύσες που κατασκευάστηκαν στα τέλη του 19ου με αρχές του 20ου αιώνα, αξιοποίησαν δομικά υλικά της περιοχής (τοπική πέτρα) και αποτελούν σήμερα αξιόλογα αρχαιολογικά μνημεία που επιβίωσαν στον χρόνο. Σε μεταγενέστερες περιόδους (μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα) αξιοποιήθηκε κατά κύριο λόγο το μπετόν, για να κατασκευαστούν και άλλες βρύσες μέσα στις κοινότητες, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα σε κάθε γειτονία (μαχαλά) να έχει τη δική της βρύση. Η βρύση η οποία εξυπηρετούσε τις ανάγκες σε νερό ύδρευσης της κοινότητας (των μελών της αλλά και των οικόσιτων ζώων της) αποτελούσε σημείο συναπαντήματος και κοινωνικής συναναστροφής αφού ήταν και ο χώρος όπου οι γυναίκες, που είχαν στην ευθύνη τους τη διεκπεραίωση των εργασιών στο σπίτι, συναντιόντουσαν καθημερινά.

Με την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1960, ξεκίνησαν οι πρώτες προσπάθειες για τη διάθεση πόσιμου νερού σε κάθε νοικοκυριό, παρέχοντας σχετική αυτονομία ως προς το πολύτιμο αγαθό του νερού. Για το σκοπό αυτό ξεκίνησαν να κατασκευάζονται στις κοινότητες μικρά ντεπόζιτα, εντός των οποίων υπήρχε διαμερισματοποίηση (μικρά χωρίσματα με λαμαρίνες) και κάθε διαμέρισμα/χώρισμα αντιστοιχούσε σε ένα από τα νοικοκυριά που προμηθεύονταν νερό από το ντεπόζιτο. Από κάθε χώρισμα μια μικρή σωλήνα κατεύθυνε το νερό σε κάθε νοικοκυριό της κοινότητας, όπου ο ιδιοκτήτης το αποθήκευε σε δικά του δοχεία ή δεξαμενή που έφτιαχνε. Εντούτοις, η ποσότητα που αντιστοιχούσε σε κάθε νοικοκυριό μέσω του συστήματος αυτού ήταν περιορισμένη, και αντιστοιχούσε σε ένα μασούρι ή ένα σακκοράφι. Από αυτό το χαρακτηριστικό, της διαθέσιμης ποσότητας νερού ανά νοικοκυριό, οι κατασκευές αυτές πήραν και την ονομασία «μασούρια».

Κρύα Βρύση ή Κάτω Βρύση
Σύμφωνα με ιστορικές αναφορές, η Κρύα Βρύση ή Κάτω Βρύση μέχρι και το 1908, αποτελούσε τη μοναδική βρύση που υπήρχε εντός της κοινότητας του Μουτουλλά. Από τη μαρτυρία αυτή γίνεται αντιληπτό, ότι οι επισκέπτες απολαμβάνουν το πολύτιμο αγαθό της ζωής, το νερό, από μια φυσική πηγή με ιστορία μεγαλύτερη του ενός αιώνα. Η Κρύα Βρύση βρίσκεται στον δρόμο που οδηγεί στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, δίπλα από το γεφύρι του ποταμού Κατούρη. Το προσωνύμιο «Κάτω Βρύση» δόθηκε μετά το 1908, έτος που κατασκευάστηκε η δεύτερη βρύση εντός της κοινότητας, σε ψηλότερο υψομετρικό σημείο.

Με ενέργειες των κατοίκων της κοινότητας και των κοινοτικών αρχών, το 1908 κατασκευάστηκε η Πάνω Βρύση (στο σημείο που είναι σήμερα το μνημείο πεσόντων της κοινότητας Μουτουλλά). Στη συνέχεια το 1925-1928 κατασκευάστηκαν άλλες έξι βρύσες εντός της κοινότητας, ενώ την περίοδο 1950 με 1952 κατασκευάστηκαν άλλες 12 βρύσες παρέχοντας τη δυνατότητα υδροληψίας σε κάθε γειτονία της κοινότητας.

Η Κρύα Βρύση ή Κάτω Βρύση διαχρονικά αποτέλεσε το σημείο αναφοράς της κοινότητας Μουτουλλά, όχι μόνο λόγω ιστορικών αναφορών, αφού συνιστά την παλαιότερη πηγή υδροληψίας στην κοινότητα, άλλα και λόγω των ποιοτικών χαρακτηριστικών του νερού της. Από τα πολύ παλιά χρόνια οι κάτοικοι της κοινότητας διέκρινα τα ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά του νερού αυτού, το οποίο σε σχέση με άλλες πηγές, ήταν πιο ελαφρύ, δεν δημιουργούσε την αίσθηση του φουσκώματος σε όποιον το κατανάλωνε, ήταν χωνευτικό, όσοι το έπιναν δεν είχαν πρόβλημα με τα νεφρά τους, και ήταν ιδιαίτερα δροσερό το καλοκαίρι. Είναι χαρακτηριστικό ότι τον Ιούλιο του 1918 υπάρχει δημοσίευμα στην εφημερίδα Κυπριακός Φύλαξ, στο οποίο γίνεται αναφορά (διαφήμιση) για την άριστη ποιότητα του νερού του Μουτουλλά (Κρύας Βρύσης). Το 1927 στάλθηκαν δείγματα από το νερό της Κρύας Βρύσης στο Εργαστήριο Χημείας του Δήμου του Παρισιού, το οποίο αφού ανέλυσε τα δείγματα, πιστοποίησε την άριστη ποιότητα του. Μάλιστα, μετά την σχετική πιστοποίηση, αναδείχθηκε ως νερό προέλευσης από οξυαλκαλική πηγή, αντίστοιχης ποιότητας με το νερό Εβιάν της Γαλλίας. Μάλιστα, χαρακτηρίστηκε ως νερό ευεργετικό για παθήσεις του πεπτικού συστήματος, του ήπατος κτλ.

Τα χρόνια που ακολούθησαν, η άριστη ποιότητα του νερού της Κρύας Βρύσης, κέρδισε ευρεία αναγνώριση και αποτέλεσε σημείο αναφοράς για τους επισκέπτες στον Μουτουλλά. Ο συνδυασμός λουτροθεραπείας με τα θειούχα νερά των πηγών πλησίον της κοινότητας με την άριστη ποιότητα του νερού της Κρύας Βρύσης δημιούργησαν ιδανικές συνθήκες ευεξίας και θεραπείας από παθήσεις (δερματικές, πεπτικές κτλ.) για τους κατοίκους και επισκέπτες της κοινότητας. Με το πέρασμα των δεκαετιών και την ωρίμανση της εμπορικής δραστηριότητας στο νησί, το 1960 η κοινοτική αρχή Μουτουλλά προχώρησε σε εμπορική συμφωνία με ιδιωτική εταιρεία για την εμπορική αξιοποίηση του νερού της πηγής.

Το 1961 ξεκίνησε η επίσημη εμφιάλωση του νερού και η εμπορία (διακίνηση) του σε όλο το νησί, με λογότυπο το πρόσωπο (κεφάλι) της Θεάς Υγείας. Η δραστηριότητα αυτή αποτέλεσε την πρώτη Παγκύπρια δραστηριότητα εμφιάλωσης και εμπορίας επιτραπέζιου νερού. Το εμφιαλωτήριο και η εμπορεία του Επιτραπέζιου Νερού Μουτουλλα «Κρύα Βρύση» διήρκησε μέχρι το 1990, οπότε και σταμάτησε για εμπορικούς/οικονομικούς λόγους.

Πηγή πληροφοριών:
Κουντούρης Φ. (2018) Μουτουλλάς. Ρίζες και Βιώματα. Τόμος Β'. Λευκωσία, Κύπρος.